Manipulatie & emotionele chantage

Wat is manipulatie? Hoe herken je een emotionele chanteur? Kan het jou ook overkomen? En hoe wapen je jezelf hiertegen? In dit artikel lees je alles over manipulatie en emotionele chantage.

Manipulatie is het opzettelijk beïnvloeden van een ander. Een manipulator houdt daarbij geen rekening met de wensen en grenzen van die ander. En denkt alleen aan zichzelf. Manipulatie komt overal voor. In liefdesrelaties, vriendschappen, familierelaties en op het werk. Ben je niet alert of niet assertief genoeg dan loop je het risico om gemanipuleerd te worden.

Hoe herken je een manipulator?

Je wordt gemanipuleerd als je iets niet wilt en het toch doet. Een manipulator haalt alles uit de kast om van jouw ‘nee’ een ‘ja’ te maken. En schuwt daarbij geen enkel middel. Van subtiele dwang tot agressie. De methodes van een manipulator lopen uiteen van vleien tot chanteren en dreigen.

Wolf in schaapskleren

Er zijn manipulators die heel direct manipuleren en meteen agressief overkomen. De meeste manipulators herken je echter niet onmiddellijk. Zij doen zich in het begin anders voor. En kunnen je helemaal inpakken. Bijvoorbeeld door je ontzettend veel te geven. Maar pas op, belangeloos geven komt niet in het vocabulaire van een manipulator voor. Je staat voor eeuwig bij hem of haar in het krijt. Het is een pressiemiddel om zijn of haar zin door te drijven. Wees daarom assertief en laat je nooit in de hoek drijven waarbij je het gevoel hebt bij die ander in het krijt te staan.

Wat zijn de kenmerken van een manipulator?

• Denkt niet aan jou, maar aan zichzelf
• Wil zijn of haar zin doordrijven
• Voelt zich slimmer en sterker dan anderen
• Leeft in een eigen wereld
• Geeft anderen de schuld
• Overdrijft vaak
• Is soms agressief
• Vat alles persoonlijk op
• Geeft veel of is extra hulpvaardig en laat je dat ook weten. Met de bedoeling een schuld te creëren die ingelost moet worden
• Weet feilloos in te spelen op andermans zwakke punten

Jouw aandeel

Om manipulatie te laten plaatsvinden zijn altijd twee mensen nodig. Een manipulator en iemand die zich laat manipuleren. Een manipulator is op zoek naar mensen die niet volledig in hun kracht staan. Je bent een fantastische kandidaat als je weinig eigenwaarde, zelfkennis, zelfvertrouwen en zelfrespect hebt. Dat uit zich bijvoorbeeld in:

• Aardig gevonden/ geaccepteerd willen worden
• Je eigen behoeften op het tweede of een nog later plan zetten
• Niet je eigen grenzen bewaken
• De behoefte om voor anderen te zorgen
• Niet voor jezelf opkomen
• De lieve vrede willen bewaren
• Belangrijk vinden wat de buitenwereld van je denkt

Met een gedegen assertiviteitstraining leer je om een manipulator te herkennen en jezelf tegen hem of haar te wapenen. Waardoor je snel een assertief antwoord klaar hebt. Namelijk helder en duidelijk maken dat je daar niet van gediend bent. Gebeurt het later weer dan is dat een goede reden om zelfs het contact te verbreken.

Welke vormen van manipulatie zijn er?

Agressie is een vorm van manipulatie die voor iedereen duidelijk is. Datzelfde geldt voor: een ander voor een voldongen feit stellen. Andere vormen, die je eerst misschien niet door hebt, zijn:

• Inspelen op schuldgevoel – ‘Het is jouw schuld dat ik nu ongelukkig ben’. Of, ‘Ik heb jou zoveel gegeven, nu moet je ook eens iets terugdoen.’
• Inspelen op angst – ‘Als je dit niet doet, vindt niemand jou meer aardig’. Of ‘Als je niet doet wat ik wil, ga ik bij je weg’.
• Inspelen op plichtsgevoel – ‘Iedereen weet dat het zo hoort, dus waarom doe je zo moeilijk’. Of als je gelovig bent: ‘Het is jouw Christenplicht om dit te doen.’
• Indoctrinatie – Door een bepaalde boodschap steeds te herhalen. Zoals: ‘Jij bent niets zonder mij’. Of door een negatieve sanctie aan iets koppelen, zodat de ander het niet in z’n hoofd haalt om datgene waar de sanctie op staat uit te voeren.
• De psycholoog spelen – ‘Gezien jouw jeugd is het logisch dat je dit niet wilt, maar daar moet jij je nu maar eens overheen zetten’.
• Een schuldgevoel creeëren – ‘Kijk eens wat ik allemaal wel niet voor je gedaan heb’. En dat steeds herhalen.

Complimenteren als manipulatie

Des te assertiever je bent des te sneller heb je manipulatief gedrag door. Want zelfs complimenteren kan een vorm van manipulatie zijn. Zoals een manager die jou apart neemt en zegt: ‘Jij bent de enige aan wie ik dit durf toe te vertrouwen. Zou je asjeblieft willen overwerken? Jij bent de enige die dit kan’. Je bent wellicht zo gevleid dat je onmiddellijk ‘ja’ zegt. Achteraf besef je dat je dit helemaal niet wilt. Maar je voelt je bij voorbaat al schuldig als je alsnog ‘nee’ tegen het overwerken zou zeggen.

Bekende uitspraken van manipulators zijn:

• Het is voor jouw bestwil
• Na alles wat ik voor jou gedaan heb
• Je laat me in de steek als je…
• En dat terwijl jij voor mij wel de belangrijkste persoon in mijn leven bent
• De speciale band die ik voor jou voel is kennelijk niet wederzijds, want anders….
• Nu ik eens 1 keer iets van jou vraag geef je niet thuis
• Ik doe het voor jou
• Na alles wat ik jou gegeven heb
• Iedereen weet dat het normaal is als jij …
• Jij wilt toch niet op je geweten hebben dat….
• Jij bent de enige die me kan helpen

Wat je zelf kunt doen

Wil je manipulators geen kans geven, leer dan assertief gedrag aan en maak van jezelf de belangrijkste persoon in je leven. Ken je behoeften, bewaak je grenzen, kom voor jezelf op en besef dat jij alleen verantwoordelijk bent voor je eigen leven en niet voor dat van een ander. Je merkt het snel genoeg als iemand over jouw grens gaat. Dat voelt niet goed. Zodra je dit signaleert is het zaak om in te grijpen.

Assertief zonder NEE te zeggen

Geef een manipulator bij voorkeur geen tekst en uitleg. Een ‘ik pas’, of ‘Ik kies voor iets anders’, of ‘Ik heb al andere plannen’ is voldoende. Zodra je wel tekst en uitleg geeft, geef je manipulators handvatten om op door te gaan. En reken maar dat zij dit doen. Als het hen niet lukt om je te manipuleren met vleien, chantage of agressie, dan lukt het ze vaak op een andere manier. Je kunt totaal uitgeput raken van discussies met manipulators. Je loopt het risico om uiteindelijk toe te geven om van het gezeur af te zijn.

Beloon niet

Maar maak nooit de fout om een manipulator zijn of haar zin te geven om er vanaf te zijn. Je beloont op deze manier het negatieve gedrag. Je kunt er zeker van zijn dat je er meer van krijgt. Des te assertiever je reageert des te sneller houdt het manipuleren op.

Baas over je eigen leven

Twijfel je ergens over? Wees dan assertief en zeg altijd ‘Nee’ tegen een manipulator en denk er later nog eens goed over na. Je kunt altijd nog ‘Ja’ zeggen. Het kan voorkomen dat je al  ‘Ja’ hebt gezegd en jij je later realiseert dat je iets toch niet wilt. Weet dat je van een ‘Ja’ altijd een ‘Nee’ kunt en mag maken. Ook al zal een manipulator je proberen wijs te maken van niet. Jij bent namelijk de baas over jouw leven, niet een ander.