Gaslighting
Zo herken en bescherm jij je tegen deze vorm van manipulatie
Het begrip gaslighting is lang niet bij iedereen bekend. Terwijl het ontzettend belangrijk is om deze vorm van manipulatie te herkennen om je ertegen te kunnen beschermen. Daarom lees je in deze blog wat gaslighting is. En ook welke stappen je kunt nemen om jezelf te wapenen tegen deze geraffineerde vorm van emotionele mishandeling.
Gashlighting betekenis
Gaslighting is een vorm van emotionele manipulatie die subtiel en verwoestend kan zijn. Het houdt in dat iemand doelbewust de realiteit verdraait om jou als slachtoffer te laten twijfelen aan je eigen waarneming, geheugen en gezond verstand. Met andere woorden; de werkelijkheid glashard ontkennen is de tactiek. Het is een sluipend proces dat je gek maakt. En dat is nu precies de bedoeling van de gaslighter.
Waar komt de term gaslighting vandaan?
Gaslighting vindt zijn oorsprong in de term “Gas Light”, die afkomstig is van het toneelstuk en later de film “Gas Light” uit de jaren 1940. In het verhaal probeert de echtgenoot zijn vrouw gek te maken door opzettelijk kleine veranderingen in hun omgeving aan te brengen en vervolgens te ontkennen dat er iets is veranderd, waardoor ze aan haar eigen waarnemingen gaat twijfelen.
Sindsdien wordt de term gaslighting gebruikt om te verwijzen naar manipulatief gedrag waarbij de dader systematisch desinformatie verspreidt, ontkent wat er is gebeurd, en de schuld op de ander afschuift. De gaslighter voedt zo de overtuiging van het slachtoffer dat de eigen waarnemingen niet kloppen. Het gevolg is dat het zelfbeeld van het slachtoffer op den duur sneuvelt, er niets overblijft van het zelfvertrouwen en een gevoel van machteloosheid gaat overheersen.
Gaslighting herkennen
Gaslighting kan in verschillende vormen voorkomen, van subtiele manipulatie tot openlijke ontkenning van de realiteit. Enkele veelvoorkomende tekenen aan de wand zijn:
- Constante ontkenning van gebeurtenissen of het verdraaien van de waarheid.
- Jou als slachtoffer onterecht de schuld geven voor de problemen die zich voordoen.
- Kleine leugentjes vertellen om jou te laten twijfelen aan de eigen herinneringen.
- Jouw gevoelens en ervaringen bagatelliseren of negeren.
- Verdraaien van feiten om je in verwarring te brengen en je geloofwaardigheid te ondermijnen.
Bekende gaslight zinnen zijn:
‘Je bent gek!’
‘Maak niet overal zo’n drama van’
‘Het komt door jou dat ik dit of dat heb gedaan of gezegd.’
‘Of je het nu met me eens bent of niet, dit is hoe het is en niet anders.’
‘Jij kunt ook nergens tegen’
‘Jij doet moeilijk, want iedereen vindt dit.’
‘Heb je zelf wel in de gaten hoe dom je praat’, of ‘hoe dom je bent’
‘Je ziet het zelf waarschijnlijk niet, maar ik ben niet de enige die dit bij jou ziet’
‘Je bent in de war.’
Waarom vindt gaslighting plaats?
Gaslighting wordt vaak gebruikt door mensen die macht en controle willen uitoefenen over anderen. De ander afhankelijk en ‘klein’ maken door ze te laten twijfelen aan hun eigen waarneming en gezonde verstand is goed voor hun zelfvertrouwen.
Een gaslighter ontleent zelfvertrouwen en zekerheid aan het feit nodig te zijn en ertoe te doen. Gaslighting is aangeleerd gedrag. Met andere woorden: het levert op waar de dader zo naar snakt en daarom wordt het gedrag herhaald en wordt het naarmate de tijd verstrijkt steeds hardnekkiger.
Daders lijden vaak aan verborgen narcisme en hebben een extreem laag zelfbeeld. In tegenstelling tot openlijk narcisme, waarbij het er allemaal niet zo geraffineerd aan toegaat en de daders extravert zijn, zijn verborgen narcisten introvert en komen ze eerder verlegen, overgevoelig en angstig over, dan arrogant en overheersend. Lees hier meer over narcisme en het verschil tussen openlijk en verborgen narcisme.
Voorbeelden van situaties met gaslighting
Gaslighting kan overal voorkomen. In intieme relaties, familiesituaties, vriendschappen of op de werkplek.
Voorbeelden van gaslighting op het werk
Een collega die ten onterechte suggereert tegen andere collega’s dat jij vaak een vervelende opmerking over hen maakt. Of anderen ‘in vertrouwen neemt’ over het feit dat jij je er regelmatig gemakkelijk vanaf maakt en fouten maakt, terwijl dat allemaal niet waar is. En die aan de andere kant een boekje tegen jou opendoet over wat anderen over jou gezegd zouden hebben.
Een baas die je vertelt dat je de beste werknemer bent die hij in dienst heeft, maar ondertussen steeds kritiek op je heeft en je laat geloven dat je wat je doet nooit goed genoeg is.
Een manager die je regelmatig kleineert en zijn stem tegen je verheft om niets die achteraf steeds ontkent dat het zo gegaan is en blijft herhalen dat jij degene bent die dit doet.
Voorbeelden van gashlighting in een relatie
Een typisch voorbeeld van gaslighting binnen een liefdesrelatie is het volgende: je ontdekt dat je partner vreemdgaat. Je spreekt hem daar op aan. Maar binnen no time gaat het daar helemaal niet meer over. Waar het wel over gaat is jouw wantrouwen. Voordat je het weet heeft je partner jou zelfs overtuigd van het feit dat z’n slippertje jouw schuld is en bied jij je excuses aan.
Wat ook veel voorkomt is dat een gaslighter subtiel je kinderen tegen je opzet. Door jou bijvoorbeeld veelvuldig in hun bijzijn te prijzen en er geraffineerd aan toe te voegen als: ‘maar het is jammer dat ze… Of dat kritiek of leugens onderbouwd worden door glashard te liegen dat anderen (die jou na staan) ook zo over jou denken.
Voorbeelden van gaslighting in de familiesfeer
Als kind kun je constant tegenstrijdige boodschappen krijgen van je ouders zodat je niet meer wat er waar is en wat niet. Voorbeelden zijn ouders die zeggen dat ze van je houden, maar altijd kritiek hebben. Wat je ook doet, het is nooit goed genoeg. Of die je emoties afdoen met ‘stel je niet aan’, ‘doe eens normaal’, ‘je bent in de war’, ‘je mag dit niet zo voelen’, of ‘maak niet overal zo’n drama van’. Een andere vorm is dat ouders dingen die gebeurd zijn keihard ontkennen, en gesprekken die plaats hebben gevonden verdraaien.
Wat gaslighting met slachtoffers doet
Je kunt jezelf helemaal kwijtraken als je ten prooi valt aan gaslighting. En het gedrag van de gaslighter gaan goedpraten omdat je bent gaan geloven dat het allemaal aan jou ligt. Herken je dit en/of veel van de andere gevolgen hier onder? Dan wordt het de hoogste tijd om de relatie met de gaslighter te beëindigen.
Je zelf niet meer herkennen.
Je bent zenuwachtig en onzeker, terwijl je dat voorheen niet was.
Geïsoleerd raken van de mensen die belangrijk voor je zijn.
Je verontschuldigt jezelf vaak voor wat je zegt of doet.
Twijfelen of je dingen wel goed ziet.
Je voelt je een aansteller
Beslissingen nemen lukt niet of nauwelijks meer.
Overal in meegaan met de ander, terwijl je eerst zeker wist dat de vork anders in de steel zit.
Je voelt je eenzaam, somber en geniet nauwelijks
Wat te doen tegen gaslighting?
Hoe bescherm je jezelf tegen gaslighting? Helaas kun je een gaslighter niet altijd een, twee, drie uit de weg gaan. Bijvoorbeeld als het jouw baas is of een collega. Neem onderstaande tips dan ter harte.
TIPS
Vertrouw op jezelf: Blijf vertrouwen op je eigen gedachten, waarnemingen, gevoelens en intuïtie, zelfs als een ander probeert ze te ondermijnen en je vertellen van het tegenovergestelde overtuigd zijn.
Stel grenzen: Wees duidelijk over wat acceptabel is en wat niet in je relaties en laat je niet manipuleren om die grenzen te overschrijden.
Documenteer gebeurtenissen: Houd een dagboek bij van situaties waarin gaslighting optreedt, inclusief specifieke voorbeelden en data. Zo ontdek je duidelijke patronen en weet je dat je niet overdrijft of spoken ziet.
Zoek steun: Praat met vrienden, familieleden of een coach die je vertrouwt over je ervaringen en gevoelens. Het helpt je om de waarheid te bevestigen en je zelfvertrouwen te versterken.
Wees assertief: Laat je stem horen en geef duidelijk je eigen behoeften en grenzen aan, zelfs een ander probeert je te overtuigen dat ze onjuist zijn.
Spreek resoluut: Veel mensen eindigen hun zinnen hoog. Dat komt niet overtuigend en krachtig over. Eindig je zinnen als je praat laag of zacht. Dat komt resoluut over.
Zorg voor een zelfverzekerde houding: Sta rechtop, schouders ietwat naar achteren en draai je hoofd altijd mee in de richting waarin je kijkt. Ga dus niet staren en kijk niet naar de grond.
Kijk de gaslighter aan als je tegen hem of haar spreekt, maar kijk niet recht in de ogen. Want in de ogen kijken zorgt voor spanning. Ook gaan je hersenen ‘op slot’ als je je laat vangen door de blik van een ander. Je kunt dan niet meer goed bij informatie komen. Kijk naar het gebied rond de ogen. Dat wordt ervaren alsof je de ander aankijkt.
Wil je verder door ons worden geholpen?
Wij bieden verschillende mogelijkheden aan.
Bestsellers van Pieter Frijters
Mis onze gratis TIPS over angst en paniekaanvallen niet!
Coaching & Training
Over MindTuning
Actueel
Contact
Mozartlaan 54-56
2742 BN Waddinxveen
Routebeschrijving
Tel.: 0182 612345
Email: info@mindtuning.nl
BTW: NL812625651B01
KVK: 29030192
IBAN: NL88RABO0345295579