Gaslighting op het werk

Twijfel jij op je werk aan je eigen waarnemingsvermogen, geheugen en gezonde verstand? Omdat jouw directeur, manager of een of meerdere collega’s keer op keer doelbewust de realiteit verdraaien of die glashard ontkennen? Dan heb je waarschijnlijk te maken met gaslighting op het werk. De informatie in deze blog geeft je meer inzicht in het hoe en waarom van gaslighting op de werkvloer en wat jij er aan kunt doen.

Wat is gaslighting op de werkvloer?

De term gaslighting is ontleend aan de film Gaslight (1944), waarin hoofdpersoon Paula trouwt met een man die uit is op de nalatenschap van haar tante. Hij laat Paula denken dat ze gek aan het worden is door haar in verwarring te brengen over wat waar en niet waar is. Ze krijgt daardoor het idee dat zij hallucineert en niet in staat is om te socializen met anderen. Uiteindelijk worden de werkelijke bedoelingen van haar man duidelijk en loopt het verhaal toch nog goed af.

Er wordt regelmatig gesproken en geschreven over gaslighting in liefdesrelaties. Maar het komt niet alleen daar voor, maar in alle relaties tussen mensen en dus ook op de werkvloer. Er is sprake van gaslighting op de werkvloer wanneer een collega, leidinggevende of zelfs een hele organisatie gedrag vertoont om je in verwarring te brengen en je geloofwaardigheid te ondermijnen, waardoor jij gaat twijfelen aan je eigen capaciteiten, herinneringen of gevoelens.

Voorbeelden van gaslighting door leidingevenden en collega’s:

• Verdraaien van feiten en vertellen van leugens
• Gebeurtenissen en afspraken die zijn gemaakt ontkennen.
• Jouw werk saboteren.
• Uitvergroten van kleine fouten.
• Jou als slachtoffer van problemen de schuld in de schoenen schuiven
• Bagatelliseren van je gevoelens.

Praktijkvoorbeelden

Je leidinggevende zegt bijvoorbeeld dat je nooit een bepaalde opdracht hebt besproken, terwijl je zeker weet dat dit wel zo was.

Een collega vertelt tegen andere werknemers dat jij vervelende opmerkingen over hen maakt, terwijl niet jij, maar die collega dat zelf doet.

Je baas vertelt je dat je de beste werknemer bent die hij in dienst heeft, maar ondertussen heeft hij steeds kritiek op je en je laat geloven dat je wat je doet nooit goed genoeg is.

Een manager kleineert je regelmatig en verheft zijn stem tegen je om niets. Achteraf ontkent hij steeds dat het zo gegaan is en blijft herhalen dat jij degene bent die dit doet.

Regelmatig laat een collega bij de afdelingsmanager vallen dat jij je werk niet goed doet, terwijl het om fouten gaat die hij of zij zelf maakt.

Een collega beweert dat je het zelf misschien niet ziet, maar dat iedereen vindt dat jij moeilijk doet, of iedereen ziet dat jij incapabel of in de war bent.

Je wordt constant afgeleid, krijgt steevast geen belangrijke informatie en wordt opgezadeld met onmogelijke deadlines. Als je vervolgens niet presteert zoals verwacht, wordt dit gebruikt als bewijs dat je incompetent bent.

Een collega liegt regelmatig tegen je over wat anderen over jou gezegd zouden hebben.

Als je aangeeft dat jij je ongemakkelijk voelt over bepaald gedrag, krijg je reacties als: ‘Je reageert te overdreven’, ‘Maak niet overal zo’n drama van’, ‘Jij kunt ook nergens tegen’, of ‘Je ziet spoken’.

Zo herken je de signalen

Het herkennen van gaslighting kan soms lastig zijn, vooral omdat het vaak geleidelijk plaatsvindt en heel gewiekst gebeurt. Dit zijn signalen om op te letten:

• Jouw emoties of zorgen worden consequent gebagatelliseerd of genegeerd.
• Het vertrouwen in jezelf en je kennis en kunde nemen geleidelijk aan steeds verder af.
• Je begint aan jezelf te twijfelen, zelfs over zaken waar je voorheen zeker van was.
• Jouw herinnering van gebeurtenissen is anders dan hoe de ander(en) ze beschrijven en die beschrijving is vaak in jouw nadeel.
• Je krijgt moeite met het nemen van beslissingen.
• Zelf zonder duidelijke reden voel jij je voortdurend schuldig.
• Je bent zenuwachtig op het werk, terwijl je dat voorheen niet was.

Waarom vindt gaslighting op het werk plaats?

Gaslighting kan verschillende motieven hebben. In sommige gevallen is het de manier van een leidinggevende om controle uit te oefenen over werknemers om zijn of haar eigen incompetentie te verbergen of om iemand weg te pesten. Het kan ook voortkomen uit jaloezie van collega’s of uit een toxische werkcultuur waar macht en manipulatie de boventoon voeren.

Gevolgen van gaslighting binnen je werkkring

Gaslighting gaat niet in je kouwe kleren zitten. Je raakt je zelfvertrouwen kwijt, je werkprestaties gaan achteruit en je carrièrekansen nemen af. Je loopt kans om een angst te ontwikkelen, in een depressie te belanden, of burn-out te raken.

Wat kun je doen tegen gaslighting op de werkvloer?

Het is belangrijk dat je jezelf weerbaar maakt tegen gaslighting op het werk. Vertrouw op je eigen waarneming, kennis en kunde. En stel grenzen. Wees duidelijk over wat acceptabel is en wat niet in je werkrelaties en laat je niet manipuleren om die grenzen te overschrijden. Volg een training in assertiviteit en zelfvertrouwen als je beter voor jezelf wilt leren opkomen.

Houd goed bij wat er is gezegd en gedaan in situaties waarin je je ongemakkelijk of gemanipuleerd voelt. Dit kan helpen om patronen te herkennen. Ook verzamel je zo bewijs. Maak er melding van bij je HR-afdeling of vertrouwenspersoon waar je melding kunt maken van ongepast gedrag. Wees duidelijk over wat er gebeurt en geef aan welke impact dit op je heeft.

Wil je door ons worden geholpen? Wij bieden verschillende mogelijkheden aan.

Assertiviteitstraining op locatie
Online training Ultiem Zelfvertrouwen
Persoonlijke 1 op 1 Coaching