Vermijdingsgedrag bij angst en paniek

Heb je last van vermijdingsgedrag? Lees er hier alles over en wat je eraan kunt doen

Natuurlijk, sommige situaties kun je maar beter vermijden. Zoals met je ogen dicht een weg oversteken, zonder parachute uit een vliegtuig springen, of in het water duiken om iemand te redden als je zelf niet kunt zwemmen. Het komt echter maar al te vaak voor dat we zaken gaan vermijden die in werkelijkheid niet gevaarlijk zijn. Hoe komt dat? Wat is de relatie tussen vermijdingsgedrag en angst, fobie en paniekaanvallen? En wat kun je er zelf aan doen om de neiging om ergens voor te vluchten te doorbreken?

• Vermijdingsgedrag betekenis
• Wat zijn de oorzaken van vermijdingsgedrag
• Vermijdingsgedrag en fobieën
• Voorbeelden van vermijdingsgedrag
• De valkuil van veiligheidsgedrag
• Vermijdingsgedrag voorkomen
• Vermijdingsgedrag en controle
• Afleiding en vermijdingsgedrag
• Zelfvertrouwen opbouwen

Vermijdingsgedrag betekenis

Vermijdingsgedrag is het ontlopen van een situatie die je associeert met vervelende gevoelens, lichamelijke reacties of regelrechte paniek.

Wat zijn de oorzaken van vermijdingsgedrag

Vermijdingsgedrag kent verschillende oorzaken. Je maakt bijvoorbeeld iets mee waarvan je enorm schrikt. Er gebeurt iets dat maakt dat je wel door de grond wil zakken van schaamte. Of je wordt overvallen door een paniekaanval. Je denkt: dit nooit meer, maar stel je voor dat het me opnieuw overkomt…, en gaat soortgelijke situaties voortaan uit de weg.

Vermijdingsgedrag en fobieën

Vermijdingsgedrag komt zowel voor bij enkelvoudige angsten, zoals angst voor autorijden op de snelweg, drukke mensenmassa’s, spinnen, of prikangst, maar ook bij sociale fobieën waaronder bloosangst, trilangst of zweetangst, een meervoudige angst- of paniekstoornis en OCS/dwang.

Voorbeelden van vermijdingsgedrag

Iedere angst is gekoppeld aan bepaald vermijdingsgedrag. Hieronder lees je een aantal voorbeelden.

Sociale angsten en vermijdingsgedrag

Ik krijg in mijn praktijk regelmatig mensen met een sociale angst zoals bloosangst, trilangst en zweetangst. Ze willen kostte wat het kost voorkomen dat de aandacht op hen wordt gericht en iedereen ziet dat ze blozen, trillen of zweten. Ze vermijden daarom zoveel mogelijk situaties met andere mensen. En als dit niet lukt, doen ze er alles aan om op de achtergrond te blijven.

Vermijdingsgedrag bij rijangst

Heb je rijangst? Dan ben je wellicht vooral bang om op de snelweg te rijden en vermijd je dit door binnenwegen te nemen, of helemaal niet meer achter het stuur te kruipen. De meeste mensen met rijangst stappen nog wel bij iemand anders in de auto, maar het komt ook regelmatig voor dat dit eveneens wordt vermeden.

Vliegangst en overgeefangst vermijdingsgedrag

Als je vliegangst hebt, vermijd je verre reisbestemmingen die niet met auto of openbaar vervoer te bereiken zijn. En wie last heeft van emetofobie zal bijvoorbeeld iedere situatie uit de weg gaan waarbij hij of zij zelf of iemand anders mogelijk zou kunnen gaan braken. Een bezoekje aan de kroeg of een pretpark is er dan ook zeker niet bij.

De valkuil van veiligheidsgedrag

Vermijdingsgedrag gaat hand in hand met veiligheidsgedrag. Veiligheidsgedrag omvat alles wat mensen doen om wat hen beangstigt te signaleren, te voorkomen, neutraliseren of vermijden.

Zo schieten mensen met bloosangst bijvoorbeeld een zijstraatje in als ze buiten lopen en in de verte een bekende zien aankomen. Ze hebben een smoezenboek paraat om sociale verplichtingen te ontwijken. En als ze dan toch niet onder een verjaardag uit kunnen komen, is de verleiding groot om zichzelf eerst moed in te drinken.

Veiligheidsgedrag bij trilangst

Ook mensen met trilangst vertonen specifiek veiligheidsgedrag. Zo zal het je wellicht bekend voorkomen dat je quasi nonchalant om een glas water vraagt als anderen koffie of thee bestellen wanneer je bang bent om te gaan trillen in het bijzijn van anderen. Want als je nog geen slok hebt durven nemen, zal niemand tegen je zeggen: ‘joh, je koffie (of thee) wordt koud’, waarbij opeens alle aandacht naar jou toegaat en je met alle ogen op je gericht het kopje naar je mond toe moet brengen.

Veiligheidsgedrag bij zweetangst

Heb je zweetangst? Dan koop je niet zomaar een bloesje dat je leuk vindt, maar ga je voor kleding waarop zweetplekken niet te zien zijn. Daarnaast ben je een grootverbruiker van deodorant. Want, wat je ook aanhebt, misschien zien ze geen zweetvlekken, maar ruiken doen ze het wel, denk je. Ook geef je mensen bij voorkeur geen hand, die zou immers klam kunnen aanvoelen…

Veiligheidsgedrag bij hoogtevrees

Ooit had ik een cliënt met hoogtevrees die daar prima mee kon leven. Totdat het bedrijf waar hij werkte, ging verhuizen naar de 7^de verdieping van een bedrijfsgebouw met overal grote glazen ramen. Hij wilde dat kostte wat het kost vermijden en zijn veiligheidsgedrag uitte zich in het acuut op zoek gaan naar een nieuwe baan. Helaas wilde dat niet 1, 2, 3 lukken. Hij meldde zich aan voor een persoonlijke consult. In paniek, zo bekende hij, wilde hij dan wel één coachingtraject proberen dat snel resultaat beloofde, want veel tijd had hij niet meer voordat zijn bureau in het nieuwe gebouw zou komen te staan.

Veiligheidsgedrag bij rijangst

Vermijdingsgedrag bij rijangst betekent dat je niet meer vrij bent om te gaan en staan waar je wilt. Het kan ook zeer lastig zijn als het gaat om werk en carrière. Zo had ik een cliënt met een bedrijf aan huis. Zijn veiligheidsgedrag bestond eruit dat hij afspraken met klanten alleen per telefoon en online deed. Het kostte hem veel energie om iedere keer weer met een goed verhaal te komen om de ander hierin mee te krijgen. En anders nodigde hij de klant uit om zijn kant op te komen. Lukte dat ook niet, dan nam hij de opdracht zelfs niet aan. Zo liep hij interessante klussen mis. Toen hij dreigde failliet te raken, zag hij zich genoodzaakt om toch echt hulp te gaan zoeken.

Andere voorbeelden van veiligheidsgedrag zijn:

Bij OCS: steeds je handen wassen.

Bij paniekaanvallen: altijd minimaal één telefoon bij je hebben.

Bij bloosangst: veel make-up op doen.

Bij trilangst: geen handtekening zetten waar anderen bij zijn.

Bij hypochondrie: het telefoonnummer van de huisarts altijd bij je hebben en weten waar het dichtstbijzijnde ziekenhuis zich bevindt.

Bij vliegangst: een kalmeringstabletje op zak hebben voor het geval dat…

Bij angst voor onweer: de hele dag het weerbericht checken.

Bij angst voor de dood: continu je hartslag controleren.

Vermijdingsgedrag voorkomen

Je kunt vermijdingsgedrag en veiligheidsgedrag voorkomen door anders naar een moment van schrik, schaamte of paniek te kijken. Stel, je bent 30 jaar. Dan kun je als jou zoiets overkomt ook denken: het is 30 jaar van mijn leven goed gegaan, het ging nu een keer fout, dus ik kan er weer opnieuw 30 jaar tegen! Als je er zo instaat, dan spreek je de waarheid, want het zal je waarschijnlijk de komende 30 jaar ook niet meer overkomen. Laat het dus los.

Ga je er wel een big deal van maken en je voorstellen dat het opnieuw kan gebeuren, dan raak je binnen no time verstrikt in veiligheids- en vermijdingsgedrag.

We hebben immers allemaal wel eens een moment dat we schrikken of door de grond willen zakken. Het overkomt ook veel mensen dat ze opeens uit het niets een paniekaanval krijgen omdat ze teveel stress hebben. Het is echter niets anders dan een waarschuwingssignaal dat je de dingen anders mag gaan doen en beter voor jezelf mag zorgen, niet meer en niet minder.

Vermijdingsgedrag en controle

Vermijdingsgedrag en veiligheidsgedrag hebben alles te maken met bij voorbaat al controle willen krijgen over een mogelijke situatie en dit vasthouden. Je bent daar zo mee bezig dat er geen enkele ruimte meer is om in de werkelijkheid te blijven waardoor je niet in kunt schatten of er daadwerkelijk een reële dreiging is. Daarbij komt dat je jezelf totaal verkeerde signalen geeft. Want het lijkt alsof je jezelf een dienst bewijst door veiligheid in te bouwen en zaken te vermijden, maar dat is een valkuil. Het enige wat je ermee bereikt is dat je jouw probleem in stand houdt en verergert.

Je gaat je bijvoorbeeld eindeloos bezighouden met de vraag: zal ik wel of zal ik niet… En keert naar binnen om te scannen hoe je je voelt. Maar zodra je naar binnen gaat om te voelen, dan kan ik je garanderen dat je vrijwel altijd narigheid signaleert.

Afleiding en vermijdingsgedrag

Vaak hoor ik dat afleiding zoeken zou helpen om iets wat je wilt vermijden toch te doen. Dit is te kort door de bocht. Je bent immers al afgeleid. Je bent namelijk niet bezig met hetgeen je gaat doen, maar wordt in beslag genomen door wat je denkt, en voelt in relatie tot jouw angst ervoor. En de bedoeling is nu juist dat jij je daar niet door laat afleiden en contact maakt met de echte wereld en het doel dat je voor ogen hebt. Dat doel is niet in je, maar buiten je.

Samengevat: afleiding moet een doel hebben dat je wilt bereiken met jouw actie en naar buitengericht zijn.

Afleiding bij spreekangst

Heb je bijvoorbeeld spreekangst? Dan is de enige zinnige afleiding contact maken met je publiek. Je doel is immers om je boodschap over te brengen. Je kijkt van links naar rechts naar je publiek en weer terug, met als doel om te kijken of ze begrijpen wat je vertelt. Met wat er allemaal omgaat in je en welke lichamelijke sensaties je voelt, heb je op dat moment niets te maken. Simpelweg omdat het niets van doen heeft met wat je wilt bereiken.

Afleiding bij rijangst

Heb je rijangst? Wat is dan de juiste afleiding? Is dat de helikopter die overvliegt of de koeien in de wei langs de snelweg? Nee! Zodra je op zo’n manier naar afleiding gaat zoeken, bereik je niet wat je wilt. Je doel is dat je ergens naartoe wilt. Dus kijk dan ook voornamelijk in die richting. En dat is niet het wegdek vlak voor je, maar een heel stuk verder weg. Als je in die richting kijkt, gaat het rijden vanzelf.

Zelfvertrouwen opbouwen

Zelfvertrouwen (kunnen vertrouwen op jezelf) is van groot belang als je vermijdingsgedrag voortaan wilt voorkomen. Het groeit alleen als je dingen gaat doen en afspraken met jezelf nakomt. In de praktijk betekent dit: doe iets wel, of doe het niet. Denk er nooit langer dan 5 seconden over na. Dus: 1, 2, 3, 4, 5 ja of nee. Is het antwoord ‘nee’, doe het dan ook niet en denk er niet meer over na. Want ook al is het beter om iets wat je wilt vermijden wel te doen, steeds maar blijven denken: ja, nee…, of toch maar wel, of toch maar niet…, ondermijnt je zelfvertrouwen enorm, want je kunt niet van jezelf op aan.

In de praktijk betekent dit:

1, 2, 3, 4, 5 en je stapt in de auto.
1, 2, 3, 4, 5 en je staat voor een groep.
1, 2, 3, 4, 5 en je stapt in de lift.
1, 2, 3, 4, 5 en je stapt in de gondel, enz.

Ga niet staren, want dan keer je naar binnen en zoals je inmiddels weet: dat werkt averechts. Houd altijd contact met je omgeving. Zodra je actie onderneemt en je niet laat afleiden door wat er van binnen gebeurt, maar je zintuigen naar buiten brengt, kom je erachter dat het veel beter gaat dan je had gedacht. Natuurlijk is er nog spanning, maar het gaat wel een stuk beter. En dat geeft je het nodige zelfvertrouwen om op deze weg door te gaan.

Wil je meer hulp van ons?

Dat kan op verschillende manieren:

Online training. Thuis in je eigen tempo je probleem oplossen.

Groepstraining.

1 op 1 persoonlijke coaching.

Of lees mijn boeken, waarin je leert hoe je zelf je probleem aanpakt.

Wil je meer weten over de MindTuningpraktijk? Neem dan gerust contact met ons op.