Slachtofferrol herkennen en veranderen

Vind je dat jij een slachtoffer bent van omstandigheden of andermans acties? En denk je dat de oplossing buiten jou ligt en je er zelf dus niets aan kunt veranderen? Grote kans dat jij in de slachtofferrol zit. Je hebt daar niets aan, want problemen lossen er niet door op, integendeel je belandt in een vicieuze cirkel. Lees hier hoe je slachtoffergedrag bij jezelf of anderen herkent, waar het vandaan komt en hoe je dit kunt veranderen.

Wat is in de slachtofferrol stappen?

We hebben er allemaal wel eens last van dat we even in een slachtofferrol zitten. Wanneer je chagrijnig bent omdat het regent bijvoorbeeld, jij je rot voelt omdat iemand onterecht tegen je uitviel, of als de zoveelste oorlogsbeelden die voorbijkomen op het journaal je depressief maken. Want natuurlijk blijf je niet onberoerd door wat er om je heen gebeurt. Maar als het goed is, blijf je er niet in hangen en kom je uiteindelijk in actie.

Voorbeelden

Zo kun je in het eerste geval een paraplu pakken, of je plannen veranderen als je de regen niet wilt trotseren. In het tweede geval zou je kunnen beseffen dat het uitvallen van de ander niets over jou zegt, maar wel over de rotdag die hij of zij kennelijk heeft en zet je het van je af. En in het derde geval zou je het depressieve gevoel kunnen verruilen voor positieve gedachten zoals dankbaar zijn omdat er hier geen oorlog woedt, of je kunnen aansluiten bij een organisatie die oorlogsslachtoffers hulp biedt.

Bij mensen die de slachtofferrol aannemen gebeurt er iets heel anders. Behoor jij tot die groep? Negatieve emoties worden volgens jou dan veroorzaakt door iets buiten je (dat kunnen situaties, mensen of beide zijn). En alleen diezelfde buitenwereld kan ervoor zorgen dat jij je wel goed voelt. Het leven overkomt je, is niet eerlijk en jij kan daar niets aan doen. In extreme gevallen van slachtoffermentaliteit is zo ongeveer alles in het leven wat bij jou negatieve emoties losmaakt de schuld van iets buiten je, van grote tot piepkleine gebeurtenissen aan toe.

Kenmerken van in de slachtofferrol zitten

Als je in de slachtofferrol zit, dan gaat dit gepaard met een aantal kenmerken:

• Aan de lopende band klagen over het onrecht dat jou is aangedaan.
• Wijzen naar anderen of omstandigheden als oorzaak voor jouw misère.
• Zelfmedelijden hebben en jezelf zien als zielig en hulpeloos.
• Mensen vermijden door wie jij je onbegrepen of miskend voelt.
• Pessimistisch zijn en het ergste verwachten.
• Geen eigen verantwoordelijkheid nemen om zaken te veranderen.

Oorzaken waarom mensen in de slachtofferrol blijven hangen

Mensen die zich opstellen als slachtoffers voelen zich machteloos en zoeken bevestiging door medelijden of aandacht te krijgen. Het gaat gepaard met een laag zelfbeeld en weinig tot geen zelfvertrouwen. Je denkt als slachtoffer dat je de capaciteiten mist om een situatie zelf te kunnen veranderen. De vraag is hoe het zo ver heeft kunnen komen…

Om te beginnen: de rol van slachtoffer is niet iets waarmee je wordt geboren. Vaak ontstaat het al in je jonge jaren. Zo kun je slachtoffergedrag van je ouders overgenomen hebben, omdat dit hun manier was om met het leven om te gaan.

Als je opgroeit in een omgeving waarin je constant bekritiseerd, verwaarloosd, gepest of mishandeld wordt, kan dit eveneens leiden tot het ontwikkelen van een slachtoffermentaliteit. Traumatische ervaringen leren je immers dat je geen controle hebt over wat er met je gebeurt en je niet in staat bent om er iets tegen te doen.

Ook kan je geleerd hebben dat in de slachtofferrol zitten dé manier is om aandacht en liefde te krijgen. Het wordt dan een overlevingsmechanisme om zo anderen het gevoel te geven dat ze voor je moeten zorgen.

Gevolgen van je een slachtoffer voelen

Anderen gaan je mijden

Helaas heeft het niet de positieve uitkomst die je zou willen als je steeds maar in de slachtofferrol kruipt. Als je altijd klaagt, maar geen stappen zet om iets te veranderen, gaan anderen zich daar namelijk op den duur aan ergeren. Want als zij met oplossingen komen, heb jij altijd een ‘ja, maar…’ paraat. En voor elke goed tip, een opsomming van redenen waarom het niet gaat werken.

Jij wilt medelijden en begrip, de ander wil dat jij verantwoordelijkheid neemt en in actie komt. Uiteindelijk gaan mensen jou mijden vanwege jouw ‘gezeur’, als jij ze tenminste niet zelf al de rug hebt toegekeerd vanwege hun ‘gebrek aan empathie en begrip’.

Je problemen worden groter in plaats van kleiner

Wanneer je in de slachtofferrol zit, maakt dat problemen groter. Dat komt omdat je steeds bezig bent met je probleem en met wat je niet wilt. Je stuurt daarmee je denken en energie in de verkeerde richting. Je bevestigt keer op keer tegen jezelf dat je hulpeloos bent en een speelbal van mensen en omstandigheden. Met andere woorden: je geeft jezelf een alibi om geen stappen te hoeven nemen om je leven ten goede te veranderen.

Je trekt verkeerde mensen aan

Als slachtoffer trek je mensen aan die niet goed voor je zijn. Zoals mensen die zorgverslaafd zijn en er dus baat bij hebben dat jij nooit uit je slachtofferrol zult komen. Ook voor een narcist ben je een welkome prooi. Want die zal iemand die in de slachtofferrol zit overladen met medelijden, begrip en bevestigen hoe oneerlijk het leven is. Een narcist zal voor je gaan zorgen, je vertrouwen winnen en je afhankelijk maken en dan pas zijn of haar ware gezicht laten zien. Vanaf dat moment ben je overgeleverd aan emotioneel en psychisch misbruik. Dit bevestigt voor jou dan weer je slachtofferschap en de vicieuze cirkel is rond. Lees hier hoe jij je wapent tegen narcisme en manipulatie en emotionele chantage.

Je groei stagneert

Heb je een slachtoffermentaliteit dan gebruik je regelmatig statements als: Ik heb ook altijd pech, ze moeten mij altijd hebben, als je voor een dubbeltje geboren bent, word je nou eenmaal nooit een kwartje,… enz. Het zijn statements die je nooit vooruit zullen helpen omdat ze je blik vertroebelen. Het zorgt voor een focus op situaties in je leven die deze statements bevestigen en alles wat het tegendeel bewijst komt amper nog bij je binnen. Je krijgt hierdoor een vertekend beeld van de werkelijkheid en komt vast te zitten in je eigen beperkte wereldje waarin jij altijd maar het slachtoffer bent. En kunt dat niet ontstijgen als jij je statements over jezelf en het leven niet verandert.

Je wordt vatbaar voor burn-out, angst en paniek

In de slachtofferrol zorgt je eigen gedrag dus voor heel veel nare gevoelens, stress en emotionele pijn. Je komt in een neerwaartse spiraal terecht en raakt als je niet oppast burn-out. Als klap op de vuurpijl wordt die burn-out ook nog eens een lang slepende kwestie als je iemand bent die zelf geen verantwoordelijkheid neemt. Uit de slachtofferrol stappen is het enige dat jouw situatie verandert!

We zien dit in onze praktijk ook bij mensen met angst en paniek. Ga je in de slachtoffermodus wachten totdat iemand anders jouw angst of fobie oplost? Dan blijft alles bij het oude. Er verandert ook niets als je jezelf ziet als zielig en hulpeloos, pessimistisch bent en uitgaat van het ergste. Steen en been klagen gaat je ook niets brengen. Het houdt je allemaal in de greep van je probleem. Als dit muntje valt, kan dat beste even slikken zijn. Maar het enige wat helpt is toch echt zelf verantwoordelijkheid nemen voor je herstel. Jij bent de enige die jouw situatie kan veranderen. Bijvoorbeeld door een effectief coachingtraject te volgen en wat je daar leert daadwerkelijk in de praktijk te brengen.  Ben je gemotiveerd om jouw angst los te laten door zelf in actie te komen? Kijk hier voor MindTuning Groepstraining>>

Verantwoordelijkheid nemen – Tips

Het is belangrijk om een slachtoffermentaliteit te transformeren. Maar hoe doe je dat als je gewend bent om jezelf als slachtoffer te zien en te gedragen? Ga aan de slag met onder staande tips!

Tip 1: Verander je focus

Als je in de slachtofferrol zit, ligt jouw focus op wat er niet goed gaat. Maak voor jezelf een lijst met dingen die wel goed gaan. En neem voortaan ’s avonds voor het slapen gaan even tijd om het lijstje aan te vullen met wat er goed ging op de dag die achter je ligt.

Je bent als slachtoffer altijd maar bezig met wat je niet wilt. Verander dit door voor jezelf op een rij te zetten: wat wil ik wél! Het is de eerste stap naar verantwoording en regie nemen over je eigen leven!

Tip 2: Inventariseer de mogelijkheden

Bekijk welke stappen er nodig zijn om dat wat jij wel wilt te realiseren.
Ga na welke capaciteiten je eventueel volgens jezelf mist om deze stappen te kunnen nemen.

Tip 3: Kom in actie

Zoek een training, opleiding of coach die je kan helpen om deze capaciteiten te ontwikkelen.  En voer je stappenplan uit. Maak stappen niet te groot, zodat het behapbaar blijft. Bij elke stap die je genomen hebt zal je zelfvertrouwen groeien.

Tip 4: Blijf in beweging

Besef dat tegenslagen bij het leven horen. Ook als je weet waar je naartoe wilt, zullen er dagen zijn dat alles niet gaat zoals je graag zou willen. Dat overkomt iedereen wel eens. Zie dit als uitdagingen, lessen en kansen om te groeien. En ga door, want stilstand is achteruitgang.

Wil jij hulp om uit je slachtofferrol te komen?

MindTuning-coaches staan voor je klaar om je te helpen bij:

• Het helder krijgen van jouw wens/doel
• Het aanreiken van de juiste gereedschappen om je doel te bereiken
• Het ontwikkelen van een positief zelfbeeld en krachtig zelfvertrouwen
• Training in assertieve communicatie

Dit zijn de mogelijkheden:

Groepstraining Assertiviteit
1 op 1 Persoonlijke coaching
Online training Ultiem Zelfvertrouwen
Online Assertiviteitstraining