Hoogsensitief en burn-out | Risicofactoren en tips

Is er een relatie tussen hoogsensitief en burn-out? Met andere woorden: kun je als hoogsensitief persoon eerder overspannen raken en een burn-out krijgen dan anderen? En hoe voorkom je dat het zo ver komt?

Wat is burn-out?

Burn-out gaat gepaard met hevige vermoeidheid. Je bent van het ene op het andere moment tot niets meer in staat. Dagelijkse bezigheden die voorheen als vanzelf gingen, lukken niet meer of met de grootste moeite. Nieuwe vaardigheden aanleren lukt niet zoals voorheen. Je bent volledig de grip op je situatie kwijt. Je concentratie is weg, je hoofd voelt alsof het vol zit met watten.

Burn-out kan verschillende oorzaken hebben. Zoals te lang aan te hoge eisen proberen te voldoen, een te hoge werkdruk, relatieproblemen, financiële problemen, of als er iets naars gebeurd is zoals een overlijden of scheiding. Vaak is het ook een combinatie van factoren waardoor je teveel stress ervaart.

Wie te lang stress heeft, krijgt klachten. En heb je lange tijd last van spanningsklachten zonder dat je iets aan de overspanning doet, dan gaat op een dag de knop om omdat je volledig bent opgebrand.

Wat is hoogsensiviteit?

Hoog sensitiviteit is een persoonlijkheidskenmerk. De term hoogsensitiviteit is in de jaren negentig geïntroduceerd. Natuurlijk bestonden hoogsensitieve personen (HSP’ers) voor die tijd ook al, maar werd het vaak verward met verlegenheid, geremd zijn of niet sociaal.

Hoogsensitieve mensen hebben een gevoelig zenuwstelsel. Je voelt en neemt veel meer waar dan anderen, waardoor je in een drukke omgeving overprikkeld raakt. Ook verwerk je alles veel diepgaander dan niet hoogsensitieven. Dit komt naar buiten als een sterk ontwikkelde intuïtie.

Omdat je anders bedraad bent dan anderen en zoveel opneemt en verwerkt, ervaar je ook sneller stress. Logisch dus dat hoogsensitief en burn-out vaak in één adem worden genoemd.

Risicofactoren hsp’ers om burn-out te raken

Als je hoogsensitief bent, heb je allerlei eigenschappen die je bijzonder maken en je veel kunnen brengen, maar die ook een keerzijde hebben als je niet goed met het hoogsensitief zijn om weet te gaan. In het laatste geval worden het risicofactoren die je gevoelig maken voor burn-out. Om welk eigenschappen het bijvoorbeeld gaat, lees je hier onder:

Intense ervaring en diepgaande waarneming

Als HSP’er heb je een groot vermogen om emoties intens te ervaren en details en subtiliteiten op te merken die anderen ontgaan. Je kunt daarom heel erg van kunst en cultuur genieten. Het ligt ook voor de hand dat je talent hebt voor creatieve expressie door middel van kunst, muziek, schrijven en andere artistieke uitingen.

De andere kant van de medaille is dat je een drukke, sociale omgeving snel overprikkeld raakt omdat alles bij jou binnenkomt. En je zeer gevoelig bent voor plekken en situaties met fel licht, harde geluiden of bijvoorbeeld sterke geuren.

Empathie en begrip:

Je bent als hsp’er zeer empathisch en kan je goed inleven in de gevoelens van anderen. Je hebt een natuurlijk vermogen om je te verbinden met mensen en je begrijpt de behoeften van anderen als geen ander.

Het valt jou bijvoorbeeld veel sneller op als iemand zich anders gedraagt of zich onprettig voelt. Wanneer je ergens binnenkomt waar mensen eerder ruzie maakten, kan het zijn dat jij dit voelt, ook al doet iedereen alsof er niets aan de hand is.

De keerzijde is dat je, omdat je zo empatisch en zorgzaam van aard bent, moeite kan hebben met het stellen van grenzen. En dat mondt snel uit in overbelasting.

Aandacht voor kwaliteit:

Je hebt een sterk gevoel voor kwaliteit en streeft naar een harmonieuze, rustgevende en evenwichtige omgeving. In een rustige werkomgeving kom je dan ook helemaal tot je recht. Want je neemt informatie beter in je op dan veel anderen en kunt dingen tot in detail uit te werken. Ook ben je goed in originele oplossingen bedenken.

Aan de andere kant heb je de neiging om perfectionistisch te zijn en jezelf en je eigen prestaties streng te beoordelen. Dat levert in een drukke en gejaagde werkomgeving veel werkstress op en vergroot zodoende het risico op burn-out.

Inzicht, (zelf)reflectie, creatieve oplossingen:

Je denkt diep na over situaties en ervaringen. Dat leidt tot diepgaande zelfreflectie, inzicht in complexe problemen, een goed ontwikkelde intuïtie en het ontwikkelen van creatieve oplossingen.

Maar het kan ook uitmonden in langdurige overpeinzing en piekeren over gebeurtenissen. Je hersenen draaien dan overuren. Dit veroorzaakt mentale vermoeidheid.

Je bent iemand die verschillende opties zorgvuldig afweegt voordat je ergens een beslissing over neemt. Maar dat kan, in plaats van overwogen besluiten nemen, ook leiden tot besluiteloosheid of twijfelen over genomen beslissingen.

Communicatieproblemen

Je kunt als HSP’er als je overprikkeld begin te raken snel geïrriteerd raken in je interactie met anderen. Ook begrijpen mensen die niet hoogsensitief zijn je niet altijd even goed. Omdat je meer waarneemt en dingen diepgaand verwerkt kom je op anderen bijvoorbeeld over als iemand die te lang in dingen blijft hangen en alles veel te ingewikkeld maakt. Terwijl de manier waarop jij in elkaar zit er juist toe leidt dat je uiteindelijk op goede ideeën en oplossingen komt waar anderen niet opkomen.

Ook kunnen anderen je regelmatig niet bijbenen omdat jij gemakkelijk verbanden ziet en legt die anderen (nog) niet zien. Dat kan irritatie veroorzaken.

Fysieke klachten

Je gevoeligheid voor omgevings-, sociale- en emotionele prikkels kunnen zich ook uiten in lichamelijke klachten en fysieke ongemakken zoals hoofdpijn, buikpijn of spijsverteringsproblemen.

Tips om burn-out te voorkomen

Hoewel je hoogsensitiviteit niet kunt veranderen, zijn er wel manieren om goed met deze eigenschap om te gaan. Je kunt leren om de uitdagingen die ermee gepaard gaan met succes het hoofd te bieden. En zo burn-out voorkomen.

Vergroot je zelfinzicht:

Door je bewust te worden hoe hoogsensitiviteit zich bij jou manifesteert en de manier waarop het je beïnvloedt, kun je je gedrag daarop aanpassen. Wat zijn jouw sterke kanten? En waar liggen jouw grenzen? Hoe richt jij je leven zo in dat je volledig tot bloei komt? Maak dit helder voor jezelf.

Doe aan zelfzorg:

Stel jezelf niet onnodig bloot aan teveel prikkels.

Ook op prikkels als honger en slaap kun jij als hsp’er heftig reageren. Zorg dat je voldoende en gezond eet en genoeg uren slaapt, zodat je ‘s morgens uitgerust opstaat.

Ontwikkel gezonde zelfzorggewoonten zoals het regelmatig nemen van rustpauzes door de dag heen en het beoefenen van activiteiten die stress verlagen zoals meditatie of yoga.

Bepaalde dingen kun je wellicht niet uit de weg gaan. Maar zorg ervoor dat je daarna voldoende tijd neemt om je terug te trekken en op te laden. Is er een drukke verjaardag waar je per se heen wilt? Bereid je dan voor door van te voren je rust te pakken. En weet dat je wellicht een volgende dag nodig hebt om te herstellen en neem die tijd dan ook.

Breng veel tijd door in de natuur!

Stel grenzen:

Het is belangrijk voor je om naast je grenzen te kennen, ook grenzen te leren stellen om niet overbelast te raken. Empathie voor mensen en een helpende hand bieden is een prachtige eigenschap, maar zodra het ten koste gaat van jezelf, heb je een ander ook niet veel meer te bieden. Zet jezelf dus op nummer 1. Volg bijvoorbeeld een assertiviteitstraining om jezelf hierin te bekwamen.

Professionele begeleiding hoogsensitief en burn-out:

Als je moeite hebt met het omgaan met hoogsensitiviteit, kan het zoeken naar begeleiding van een psycholoog, therapeut of coach die bekend is met het goed omgaan met overprikkeling, waardevol zijn. Ze helpen je om te leren hoe jij je beter aanpast aan je hooggevoeligheid en je sterke punten benut. Zo verminder jij de kans drastisch om burn-out te raken.