Alles wat je wilt weten over assertiviteit

Wat is de betekenis van assertiviteit? Hoe herken je niet-assertief gedrag? En wat is het verschil tussen assertiviteit en agressie eigenlijk? In dit artikel lees je alles over assertiviteit en de positieve uitwerking die het heeft op jezelf en je omgeving. Ook geven we je alle uitleg over de negatieve gevolgen die de tegenpolen van assertiviteit (sub-assertiviteit en agressie) hebben. Want die tegenpolen leiden tot ongezonde stress en dat wil je natuurlijk vermijden. De video Mini-training Assertiviteit aan de eind van deze pagina completeert het artikel. Je krijgt daarin praktische tips hoe je voldoende voor jezelf opkomt en voorbeelden waarmee je de juiste vaardigheden kan oefenen.

Klik snel door naar:

• Wat is assertiviteit?
• Sub-assertief gedrag
• Agressief gedrag
• Passief agressief gedrag
• Emotionele chantage
• Frustratieagressie
• Doelgerichte of instrumentele agressie
• De gevolgen van niet assertief gedrag
• Gevolgen van agressief gedrag
• Mini-training assertiviteit

Wat is assertiviteit?

Het woord assertiviteit is ontleend aan het Engelse assertive, wat ‘het hebben van een sterk zelfvertrouwen’, betekent. Een assertieve houding herken je aan het opkomen voor jezelf, jouw mening, standpunten en ideeën. Ja, ook in lastige situaties. Terwijl je de belangen van een ander meeneemt en je gesprekspartner in zijn of haar waarde laat. Het levert in sociale situaties altijd een win-win situatie op. Omdat dat je je eigen gevoelens op een eerlijke manier, maar ook op een respectvolle manier uit. En constructieve feedback naar anderen toe geeft. Kort samengevat is de betekenis van assertiviteit dus: opkomen voor jezelf zonder de gevoelens en belangen van een ander uit het oog te verliezen.

Maar als je verlegen bent, introvert, onzeker, of agressief, is het moeilijk om assertief gedrag te vertonen en op een assertieve wijze te communiceren. Je respecteert jezelf niet, erkent niet je eigen gevoelens en belangen, of laat een ander niet in z’n waarde. Je kunt frustratie voelen en boosheid uiten. Er is altijd een verliezer.

De volgende sociale vaardigheden horen bij assertiviteit:

Assertiviteit vraagt om een gezonde balans als het gaat om jouw gevoelens en belangen zonder die van een ander uit het oog te verliezen. Dat vraagt natuurlijk om bepaalde sociale vaardigheden. De belangrijkste zetten we op een rijtje:

Direct open en redelijk communiceren

Assertiviteit is opkomen voor jezelf. Wees daarbij duidelijk in je communicatie. Zeg wat je denkt, voelt of nodig hebt zonder eromheen te draaien. Ga er dus niet vanuit dat mensen je behoeften automatisch kennen. Een voorbeeld daarvan is: “Ik heb daar nu geen tijd voor, maar ik wil wel op een ander moment helpen.”

Grenzen aangeven

Grenzen aangeven is van groot belang in het voorkomen van situaties die jij niet wenselijk vindt. Je geeft duidelijk aan wat je wel en niet prettig vindt of accepteert, ook al is dat misschien niet iets wat anderen willen horen als zij gewend zijn dat jij je eigen gevoelens en behoeften opzij zet. Een voorbeeld daarvan is: “Ik voel me daar ongemakkelijk bij, dus ik doe liever niet mee.”

Test je assertiviteit. Ga hiervoor naar: Grenzen aangeven, doe de test>>

Nee durven zeggen

Durf ‘nee’ te zeggen. Je kunt beleefd maar beslist weigeren. En zelfs zonder het woord ‘nee’ daadwerkelijk te gebruiken. Een voorbeeld daarvan is: “Ik wil vanavond liever thuis blijven.”

Om hulp of duidelijkheid vragen

Assertiviteit is ook om hulp of (meer) duidelijkheid vragen als dat nodig is. Je durft dus iets te vragen of aan te geven dat je iets niet begrijpt. Een voorbeeld daarvan is: “Kun je dat nog een keer uitleggen?”

Feedback geven én ontvangen

Je geeft opbouwende kritiek en kunt ook kritiek ontvangen zonder aan te vallen of te verdedigen. Een voorbeeld daarvan is: “Ik vond het lastig dat je me onderbrak, ik wil graag mijn verhaal afmaken.”

Contact maken en een open houding aannemen

Luister goed en luister actief. Maak oogcontact, zonder de ander in de ogen te blijven staren. Want iemand strak in de ogen blijven aankijken zorgt voor spanning. Non-verbale communicatie zoals lichaamshouding, mimiek en stemgebruik ondersteunen wat je zegt.

Benoemen ipv aanvallen

Je geeft aan wat jij ergens van vindt, wat je gevoelens en behoeften zijn, in plaats van een andere ergens van te beschuldigen. Een voorbeeld daarvan is: “Ik voel me buitengesloten als ik niet bij het gesprek betrokken word”, in plaats van: ”Jij sluit mij buiten.”

Conflicten rustig oplossen

Je vermijdt conflicten niet, maar buigt ze om naar kansen. Je durft meningsverschillen te bespreken maar doet dat dus met een oplossingsgerichte inslag waarbij je de behoeften die spelen in ogenschouw neemt.

De tegenpool van assertief gedrag

De tegenpool van assertief gedrag wordt niet-assertief gedrag genoemd. Er zijn twee soorten niet-assertief gedrag:

• Sub-assertief gedrag
• Agressief gedrag

Dit zijn twee heel verschillende dingen.

Wat is sub-assertief gedrag?

Het verschil tussen sub assertief en agressief is duidelijk groot. Sub assertieve mensen durven niet voor zichzelf op te komen. Grenzen stellen lukt niet; je laat gemakkelijk over je heenlopen. Je mijdt conflicten en confrontaties. Je komt niet voor je eigen mening uit, maar zegt wat anderen willen horen en doet wat anderen van je verwachten. Je emoties uit je niet en je laat je commanderen. Je zegt liever ‘Nee’ tegen jezelf dan tegen een ander.

Wat is agressief gedrag?

Agressief en assertief worden nogal eens met elkaar verward. De manier waarop agressie wordt gebruikt kan nogal verschillen. Agressieve mensen walsen makkelijk over anderen heen. Vooral als anderen geen grenzen stellen. Mensen met een assertieve houding doen dat niet.

We weten allemaal dat een ander bedreigen of lichamelijk geweld toepassen valt onder agressief gedrag. Dat is duidelijk. Maar dit geldt ook voor geen respect hebben voor de mening van een ander en je eigen mening opdringen. Of als je dominant bent, je stem verheft of schreeuwt. En ook als je anderen niet uit laat praten, niet luistert, of anderen beschuldigt. Ook assertiviteit en je boosheid uiten zijn twee hele verschillende dingen.

Passief agressief gedrag

Agressie gaat niet altijd gepaard met ‘geweld’. Agressie kan ook passief zijn. Iemand die passief agressief gedrag vertoont, voelt zich een slachtoffer en ziet anderen als dader. Hij of zij probeert de zin door te drijven door passief verzet te plegen. Het is dus niet zo dat zoiemand letterlijk agressief communiceert door dreigende taal te spreken, maar verzet pleegt door verplichtingen en afspraken niet na te komen. En excuses te gebruiken als: ‘Ik was het vergeten.’ Een ander voorbeeld is dat iemand de boel saboteert door te treuzelen en te vertragen. Ook anderen de schuld geven en manipulatie zijn een manier waarop passief-agressief gedrag tot uiting kan komen.

Emotionele chantage

Emotionele chantage is een vorm van agressief gedrag. Het heeft alles te maken met iemand onder druk zetten door hem of haar een schuldgevoel op te dringen zonder rekening te houden met de gevolgen voor die ander. Emotionele chanteurs dreigen dat ze je pijn of verdriet zullen doen. De persoon zelf speelt het slachtoffer en doet beloften, zolang jij maar gehoorzaamt. Vaak geven mensen een emotioneel chanteur zijn of haar zin. Het is een manier om aan de druk te ontsnappen. Maar zodra je dit doet moet je rekening houden met de gevolgen: het wordt meestal een patroon dat zich blijft herhalen. Lees hier alles over manipulatie en emotionele chantage

Bekende uitspraken van emotionele chanteurs zijn:

• Laat me niet in de steek, want anders…
• Als je echt om me zou geven…
• Kijk eens wat je me aandoet…
• Jij bent de enige die mij kan helpen…
• Na wat ik allemaal voor jou gedaan heb…

Frustratieagressie

Een ander woord voor frustratieagressie is emotionele agressie. Deze agressie komt voort uit een gevoel van machteloosheid. Het is een manier om je emotionele druk kwijt te raken. Vaak is deze vorm van agressie enorm heftig. Het is een uitbarsting. Frustratieagressie komt bijvoorbeeld voor als mensen niet meteen iets krijgen waarvan ze vinden dat ze er recht op hebben.

Doelgerichte of instrumentele agressie

Doelgerichte agressie is agressie met voorbedachte rade. Er is over nagedacht. Je gebruikt bewust agressie om iets voor elkaar te krijgen. Verbale bedreiging of bedreiging met geweld zijn instrumenten waarmee een doelgericht agressief persoon probeert zijn of haar zin te krijgen.

De gevolgen van niet assertief gedrag

Het gevolg van niet-assertief gedrag is uiteindelijk nooit in je voordeel. Als je bijvoorbeeld sub-assertief bent en dus over je heen laat lopen, heb je nergens invloed op. Je praat niet mee en komt niet met eigen ideeën of suggesties. Je laat op het werk en in sociale situaties anderen bepalen wat er gebeurt en hoe zaken geregeld worden. Zelfs tot de rol die jij hierin speelt aan toe. En voegt je hier naar. Dit heeft zeer negatieve gevolgen. Je leidt je niet het leven dat jij graag wilt. Je doet voornamelijk wat anderen van je verwachten, zowel privé als in je werk. Lees hier meer risico’s en gevaren van niet assertief zijn>>

Gevolgen van agressief gedrag

Als je agressief bent, behaal je op korte termijn regelmatig het resultaat dat jij voor ogen hebt. Op langere termijn heb je er echter niets aan dat je niet assertief bent. Je bederft met jouw agressieve gedrag bijvoorbeeld het werkplezier van collega’s en je zorgt voor spanning en stress. Mensen vinden je niet aardig en zullen minder snel geneigd zijn iets voor je te doen. Uiteindelijk zullen ze je het liefste mijden.

Gevolgen van assertief gedrag

Het is belangrijk om aan je assertiviteit te werken. Omdat je als je assertief bent, gelukkiger bent, zowel in je werk als in je privéleven. En keuzes durft te maken die goed zijn voor jezelf. En daarbij ook rekening houdt met anderen. Daardoor kun je meer betekenen voor anderen en dat geeft veel voldoening. Wie assertief is heeft minder last van stress, voelt zich gelukkiger en functioneert beter. Er zijn zeker meer dan honderd dingen die assertieve mensen beter doen>>

Mini-videotraining assertiviteit

Bekijk ook de mini-training ‘Zo word jij assertiever’ hieronder. Aan bod komt onder meer:

*Assertief zijn, hoe doe je dat nou in de praktijk? (Met voorbeelden.)
*Kun je ook té assertief zijn?
*Hoe vergroot je je zelfvertrouwen?
*En hoe motiveer je jezelf?
*We doen voor hoe je assertief reageert in situaties die je vast herkent en waarin een assertieve opstelling van je wordt gevraagd. Neem bijvoorbeeld een gesprek met je baas over salarisverhoging… Super eng en super spannend. In de video zie je hoe je dit doet.

Waarom is Assertiviteitstraining belangrijk?

Of je nu tot de groep sub assertieve mensen behoort, of te agressief uit de hoek komt, een training in assertiviteit is de beste keuze die je kunt maken. Want je assertief gedragen en opstellen heeft een enorme reikwijdte. Assertiviteit betekent:

Je authentieke zelf zijn

Betere relaties, zowel met anderen als met onszelf.

Geen onoplosbare conflicten meer op de werkvloer en in de manier waarop we omgaan met sociale situaties

Geen kostbare tijd meer verspillen en sneller doelen bereiken.

Maar ook: fouten maken mag best als je assertief bent. Het betekent niet dat je perfect bent, maar wel dat je er op een volwassen manier mee omgaat als dingen een keer niet lukken, of als iemand anders eens een steekje laat vallen.

Ook is assertiviteit een belangrijke voorwaarde in het voorkomen van stress en burn out. Dat heeft alles te maken met de stresshormonen adrenaline en cortisol.

Het verband tussen hoeveelheid cortisol en adrenaline en assertiviteit

Het verband tussen cortisol, adrenaline en assertiviteit draait vooral om hoe ons lichaam en zenuwstelsel reageren op stress en sociale uitdagingen. Adrenaline is een “snelle” stressreactie: het maakt je alert, verhoogt je hartslag en bereidt je lichaam voor op actie (vechten of vluchten). Cortisol is een “langzamere” stressreactie: het helpt je lichaam omgaan met langdurige stress, verhoogt je bloedsuiker en beïnvloedt je stemming en motivatie.

Beide hormonen worden aangemaakt als je in een stressvolle situatie belandt, bijvoorbeeld bij conflicten, kritiek of het moeten aangeven van je grenzen. Andersom beïnvloedt assertief gedrag stresshormonen. Want door assertief te reageren op situaties die je spannend vindt, verlaag je op termijn je stressniveaus. Je voelt je krachtiger en veiliger, waardoor cortisol- en adrenalinepieken afnemen.

Lees hier 5 belangrijke assertiviteitstechnieken waarmee je zelf aan de slag kunt>>

Wil je meer hulp van ons?

Dat kan op verschillende manieren: